Kto to jest tłumacz przysięgły? Czyli jakie ma uprawnienia, obowiązki i jak zostać tłumaczem przysięgłym?

Czy zastanawialiście się kiedyś, aby zostać tłumaczem przysięgłym?

Jeśli tak, ale ten krok jeszcze przed Tobą, to być może ten artykuł pomoże Ci zdecydować, czy w ogóle warto wybrać taki zawód oraz, czy taki zawód jest właśnie dla Ciebie.

Kim jest tłumacz przysięgły – czyli na czym polega praca tłumacza przysięgłego? 

Tłumacz przysięgły jest osobą zaufania publicznego, specjalizującą się w wykonywaniu przekładów tekstów oraz tłumaczeń ustnych z języka obcego, takiego jak np. języka niemieckiego, angielskiego, szwedzkiego czy też norweskiego oraz wszystkich innych języków europejskich i pozaeuropejskich na język polski i odwrotnie. Tłumacze przysięgli wykonują zasadniczo tłumaczenia wszystkich rodzajów tekstów, jak np.:

• tłumaczenia dokumentów prawniczych (w tym np. tłumaczenie umowy spółki, umowy nabycia nieruchomości, pozostałe akty notarialne),
• tłumaczenia techniczne (w tym np. tłumaczenie instrukcji obsługi, różnego rodzaju dokumentacji technicznej),
• tłumaczenia medyczne (w tym np. tłumaczenie wypisu ze szpitala, karty informacyjnej pacjenta, recepty),
• tłumaczenia ekonomiczne (w tym np. tłumaczenie sprawozdania finansowego, bilansu, rachunku zysków i strat, rachunku przepływów pieniężnych)
• tłumaczenia dokumentów administracyjnych (w tym np. tłumaczenie aktu urodzenia, aktu zgonu, aktu małżeństwa, świadectwa szkolnego, dyplomu, suplementu do dyplomu, dokumentów samochodowych – jak np. tzw. tłumaczenie briefu)

Oprócz tłumaczeń pisemnych, tłumacz przysięgły wykonuje również tłumaczenia ustne. Dla organów są to np. tłumaczenia podczas przesłuchań na policji, w prokuraturze, tłumaczenia podczas rozpraw sądowych oraz tłumaczenia w organach administracji państwowej, jak np. w urzędzie skarbowym. W ramach tłumaczeń ustnych również wykształcił się swoisty podział. Wyróżniamy tutaj następujące rodzaje tłumaczeń:

• tłumaczenia konsekutywne – zwane również „szeptanką” lub „tłumaczeniem szeptanym” – tłumaczenie polegające na jednoczesnym tłumaczeniu słuchanego tekstu dla odbiorcy lub grona odbiorców lub tłumaczeniu całego bloku wypowiedzi dopiero po jego zakończeniu przez prelegenta. Takie tłumaczenia spotykane są najczęściej w przypadku tłumaczeń u notariusza, na sali sądowej, w prokuraturach, przed organami administracji państwowej oraz w przypadku tłumaczeń na spotkaniach biznesowych.
• tłumaczenia symultaniczne – zwane również tłumaczeniem kabinowym – tłumaczenie polegające na tym, że tłumacz siedzi w kabinie i „na żywo” dokonuje tłumaczenia przez mikrofon, natomiast odbiorcami są słuchacze, którzy wyposażeni są w słuchawki. Taki rodzaj tłumaczeń spotykany jest najczęściej na różnego rodzaju konferencjach.
• tłumaczenia a vista – tłumaczenie ustne tekstu zapisanego na kartce polegające na jednoczesnym czytaniu dokumentu w języku wyjściowym i jego tłumaczeniu na język docelowy. Takie tłumaczenia spotykane są najczęściej u notariuszy, np. podczas tłumaczenia umowy spółki, czy też tłumaczenia umowy kupna nieruchomości.

Kwalifikacje tłumacza przysięgłego

Do roku 2011 tłumaczem przysięgłym mogły zostać jedynie osoby, które ukończyły magisterskie studia filologiczne w danym języku lub osoby, które uzyskały tytuł magistra na innym kierunku oraz dodatkowo ukończyły podyplomowe studia filologiczne w zakresie tłumaczeń. W roku 2011 wymóg ten został zniesiony. Dodatkowo w 2015 roku zniesiony został wymóg posiadania tytułu magistra. Tak więc obecnie wystarczy posiadanie tytułu licencjata oraz zdanie egzaminu w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Z uwagi na charakter zawodu, każdy z tłumaczy przysięgłych zobowiązany jest do posiadania odpowiedniej wiedzy z zakresu języka prawnego i administracyjnego, ponieważ podstawową funkcją tłumacza przysięgłego, do której zostaje on powołany, jest wykonywanie tłumaczeń dla organów państwowych. Jeśli chodzi o pozostałe dziedziny, na rynku dokonał się swoisty naturalny podział. Nie ma bowiem możliwości, aby każdy z tłumaczy był w stanie być profesjonalistą z zakresu wszystkich dziedzin życia, I tak rynek podzielił się na tłumaczy przysięgłych technicznych, medycznych, ekonomicznych. Bywa, że jeden tłumacz może się specjalizować w kilku dziedzinach, jednak w takiej sytuacji są to najczęściej tłumacze, których jedynym zajęciem zawodowym jest praca jako tłumacz.

Jak więc widać, tłumacz przysięgły musi posiadać dobrą zdolność komunikacji oraz dość szeroką wiedzę interdyscyplinarną, aby móc sprawnie, szybko i poprawnie wykonywać powierzone jemu zadania.

Jak zostać tłumaczem przysięgłym?

Jeszcze w latach 1968-2005 tłumacze przysięgli powoływani byli przez prezesów sądów wojewódzkich (od 1999 roku przez prezesów sądów okręgowych), np. w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Szczecinie, Gdańsku.

Aktualnie zawód tłumacza przysięgłego reguluje Ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego oraz Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie szczegółowego sposobu przeprowadzenia egzaminu na tłumacza przysięgłego, natomiast kwestie wynagrodzenia tłumacza przysięgłego w przypadku tłumaczeń wykonywanych dla organów państwowych, takich jak sądy, prokuratury, policja oraz różnego rodzaju urzędów uregulowane są w Rozporządzeniu ministra sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności tłumacza przysięgłego.

Obecnie tłumacze przysięgli powoływani są przez Ministra Sprawiedliwości, po zdaniu odpowiedniego egzaminu w Ministerstwie Sprawiedliwości przed Państwową Komisją Egzaminacyjną w Warszawie, a następnie złożeniu przysięgi.

Egzamin na tłumacza przysięgłego

Egzamin na tłumacza przysięgłego składa się z części pisemnej oraz ustnej.

• część pisemna składa się z tłumaczenia z języka polskiego na język obcy, np. język niemiecki, angielski, czy też szwedzki lub norweski oraz w drugą stronę – tłumaczenia z języka obcego na język polski.
• część ustna składa się z tłumaczenia z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski, przy czym tłumaczenie podzielone jest na część tłumaczenia konsekutywnego oraz na część tłumaczenia a vista.

Po pozytywnym zdaniu egzaminu w obu jego częściach, tłumacz zawiadamiany jest listownie o terminie ślubowania, podczas którego musi złożyć wobec Ministra Sprawiedliwości ślubowanie o następującej treści:

„Mając świadomość znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi zadania tłumacza przysięgłego będę wykonywać sumiennie i bezstronnie, dochowując tajemnicy prawnie chronionej oraz kierując się w swoim postępowaniu uczciwością i etyką zawodową”

Wpis tłumacza na listę tłumaczy przysięgłych

Po złożeniu takiego ślubowania, tłumacz przysięgły zostaje wpisany na listę tłumaczy przysięgłych prowadzoną przez Ministra Sprawiedliwości. Oprócz wpisu, każdy tłumacz otrzymuje swój unikalny numer tłumacza przysięgłego.

Wszyscy tłumacze przysięgli, którzy nabyli swoje uprawnienia przed 25 listopada 2004 roku (przed wejściem obowiązującej do dnia dzisiejszego ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego) musieli samodzielnie złożyć wniosek o wpisanie ich na listę tłumaczy przysięgłych prowadzoną przez Ministra sprawiedliwości.

Po złożeniu przysięgi oraz wpisaniu na listę, tłumacz otrzymuje również swoją pieczęć okrągłą, którą znakuje wszystkie dokumenty wykonywane jako tłumaczenia przysięgłe. Od tego momentu tłumacz przysięgły może zacząć wykonywać swoje obowiązki w ramach uzyskanego tytułu.

Obowiązki tłumacza przysięgłego

Każdy tłumacz przysięgły posiada ustawowo nałożony na niego obowiązek stawiennictwa przed organami wymiaru sprawiedliwości, czyli np. sądy, prokuratura, policja, ale też przed innymi organami administracji państwowej, jak chociażby urzędy skarbowe. Bez uzasadnionej przyczyny nie może on odmówić stawiennictwa w charakterze biegłego, chyba, że posiada zwolnienie lekarskie wystawione przez lekarza medycyny sądowej. W praktyce obwarowania dotyczące stawiennictwa nie są jednak aż tak bardzo rygorystyczne. Najczęściej wystarczy wyjaśnienie niemożności przybycia do danego organu, które jest w większości wypadków wystarczające.

Oprócz obowiązku stawiennictwa, każdy tłumacz przysięgły ma obowiązek prowadzenia repertorium. Repertorium tłumacza przysięgłego jest zbiorem wszystkich tłumaczeń realizowanych przez danego tłumacza, w którym nanosi się numer repertorium, datę tłumaczenia, nazwę zlecającego, nazwę sporządzającego tłumaczony dokument, nazwę i oznaczenie tłumaczonego dokumentu, datę zwrotu tłumaczenia, pobrane wynagrodzenie oraz ilość wydanych odpisów dokumentu. Kiedyś prowadzenie repertorium odbywało się w formie papierowej. Obecnie istnieje możliwość prowadzenia repertorium również w formie elektronicznej.